11-05-2020 Werkgroep Bijeneters Nederland bestaat 10 jaar!

Het jaar 2020 is een bijzonder jaar. Niet alleen vanwege het feit dat de hele wereld in de ban is van een onzichtbare vijand, genaamd COVID-19, maar ook vanwege het feit dat de Werkgroep Bijeneters Nederland 10 jaar bestaat.

Dit jubileum willen wij dan ook niet zomaar aan ons voorbij laten gaan. Dit jaar staat in het teken van het uitbreiden van ons onderzoek. De uitbreiding bestaat voor uit 2 grote pijlers:

- DNA-onderzoek
- Ringen en zenderen adulte en nestjongen bijeneters.

DNA-onderzoek

Door de jaren heen zijn tijdens het onderzoek naar de voedselecologie meerdere veren en dode jongen van bijeneters aangetroffen. Deze bevonden zich tussen de prooiresten die afkomstig waren uit nestholten. De verzamelde veren en dode jongen bevatten DNA.

Het mooie is dat in het buitenland al veel bekend is over de voormalige afkomst van de bijeneters. Zo blijken de Zuid-Duitse bijeneters van oorsprong af te stammen van Italiaanse vogels. Mocht het allemaal lukken dan is ons voornemen om de te verzamelen materialen op te sturen naar de buitenlandse onderzoekers. Op deze manier komen wij weer een stap verder in het vergaren van kennis over het wel en wee van de bijeneters in Nederland. Onze hypothese hierbij is dat de bijeneters langs de kust afkomstig zijn van Franse, mogelijk zelfs Spaanse populaties en de exemplaren in zuidoost- en oost Nederland juist afstammen van Italiaanse populaties. De gegevens uit de veren of dode jongen gaat hier uitsluitsel over geven.
Er hangt over dit onderzoek echter nog een grote waas, aangezien niet bekend is of onze Duitse collega’s dit onderzoek nog uitvoeren. Mocht blijken dat het onderzoek niet meer door hen wordt uitgevoerd dan zijn mogelijk andere instantie binnen Nederland aanwezig die dit onderzoek kunnen uitvoeren voor ons.

Ringen en zenderen adulte en nestjongen bijeneters

Dit is een uniek project, aangezien nog niet eerder in Nederland bijeneters zijn gezenderd. Al enige tijd liepen wij als Werkgroep Bijeneters Nederland met dit idee rond. Echter we vonden het de afgelopen jaren nog te precair om dit uit te voeren, aangezien wij eerst een stabiele populatie aan bijeneters in Nederland wilden hebben.

Dit is nu het geval. Hierdoor hebben wij ons idee bij de Vogelbescherming Nederland (die het project ook deels financiert) en Sovon Vogelonderzoek Nederland neergelegd. Beide organisaties staan zeer positief tegenover ons voorstel. Hierdoor gaan wij samen met deze organisaties dit onderzoek uitvoeren.
Het geeft een goed beeld over de trekroutes van bijeneters. In het buitenland zijn dergelijke onderzoeken al uitgevoerd. Door juist in meerdere landen gelijksoortige onderzoeken uit te laten voeren, ontstaat een goed beeld over de trekroutes van de bijeneters en de locaties van de winterverblijfplaatsen.

Net geringde bijeneter in Zuid-Duitsland net voordat het exemplaar losgelaten werd.

De zenders zijn al besteld. Echter kleeft hier nog wel 1 grote ‘maar’ aan. Dat zijn namelijk de coronamaatregelen. Afhankelijk van de ontwikkelingen wordt het onderzoek in een kleine groep uitgevoerd of wordt het wellicht doorgeschoven naar volgend jaar.
Het ringen en zenderen is terug te lezen in het eerder genoemde jaarverslag 2020 dat eind dit jaar verschijnt. De bevindingen van de zenders zullen pas eind volgend jaar bekend zijn.

11-05-2020 Aankomst Bijeneters in Nederland

Twee weken geleden kregen wij van onze Duitse collega’s in Zuid-Duitsland te horen kregen dat de bijeneters daar al in sommige broedgebieden gezien zijn. Bij ons duurt dat nog wat langer voordat wij ‘onze’ Nederlandse broedparen weer kunnen verwelkomen op hun broedlocaties.
Dat “nog wat langer” in de vorige zin is zelfs nog maar zeer kort. Uit een groot deel van de eerdere broedlocaties van de bijeneter in Nederland zijn gegevens bekend wanneer de broedparen aangekomen zijn op de broedlocatie. De meeste gegevens zijn afkomstig van eigen onderzoeken. Doordat in het verleden de nodige broedparen door derden pas laat op zijn gemerkt, ontbreken hierdoor logischerwijs belangrijke gegevens zoals de aankomstdata.

Eerste meldingen bijeneters

Bij meerdere jaren zijn de bijeneters pas opgemerkt wanneer de exemplaren al bezig waren met het graven van nestgangen. Meestal zijn de exemplaren dan al enkele dagen aanwezig op de broedlocatie. Ook al zit hier enige fluctuatie in, toch komt een duidelijk beeld naar voren. Zo blijkt de duidelijke bulk aan aankomstdata zich te bevinden rondom het eind van de 2de en begin van de 3de week van mei. In de tijdspannene van 13-15 mei worden de laatste jaren de eerste waarnemingen van enkele of soms groepen bijeneters op de broedlocaties waargenomen. Met de huidige gegevens uit Duitsland lijkt de aankomst in de Nederlandse broedlocaties voor 2020 ook rond deze tijdspanne te liggen.

Op 9 mei kregen wij van onze vaste contactpersoon in de regio te horen dat de eerste groep bijeneters op één van de broeclocaties gezien zijn. Binnen de tijdsspanne van de eerdere broedgevallen komt dit deels overeen. Zo is de bijeneters op de broedlcoatie in 2020 eveneens in de 2de week van mei. Ook is een verschil met de eerdere aankomstdata. Niet eerder zijn de bijeneters op hun broedlocatie in Nederland zo vroeg waargenomen.

Aankomstdag op broedlocatie

Op de andere broedlocatie in Limburg zijn nog geen exemplaren aangetroffen. Doordat dit gebied nogal onoverzichtelijk is, kan het goed zijn dat exemplaren niet zijn opgemerkt ondanks het feit dat de exemplaren al wel aanwezig zijn. De aankomende week houden wij dan ook nadrukkelijk in de gaten en staan onze lijnen met onze vaste contactpersonen weer extra op scherp. Daarnaast wordt in de aankomende weken door een hoofdlid en regionaal contactpersoon meerdere geschikte en bekende broedlocaties bezocht om te kijken welke locaties bezet zijn door de bijeneter. Deze bezoeken worden volgens de corona richtlijnen uitgevoerd.

De tijd is nu aangekomen dat de bijeneters hun broedgebieden weer opzoeken. Wij begrijpen dat deze zeer kleurrijke vogel een enorme aantrekkingskracht heeft om te benaderen of te foto graveren. Dat dit verstorend kan werken, is niet bij iedereen bekend. Daarom ons verzoek; laat deze vogels vooral in hun broedgebieden met rust.
Bij nieuwe ontwikkelingen laten wij dat aan jullie weten.

04-12-2018 Bijeneters in Friesland

Interessant artikel over een broedgeval van bijeneters in Friesland in het jaar 2015. Het artikel staat in Twirre van december 2018. Twirre is het tijdschrift over natuur en veldbiologie in Friesland.

Bijeneter Friesland (foto: Joeke Paulusma)

31-07-2018 Bijeneter nieuws 

Het heeft lang geduurd maar er is nieuws wat het vermelden waard is. Zoals ieder jaar zijn wij natuurlijk weer benieuwd hoe het zal gaan met de bijeneter. Nauwlettend worden de waarnemingen vanaf eind april gevolgd en beginnen de meldingen via de website binnen te lopen. Meestal worden de meeste waarnemingen langs de kust gedaan. Dezelfde vogels kun je dan volgen naar het noorden waar ze dan geregeld op Texel een paar dagen verblijven. Omdat er van de naburige eilanden en vanuit Noord Groningen sporadisch bijeneters worden waargenomen, gaan wij ervan uit dat deze vogels verder doortrekken in oostelijke richting naar Duitsland of Denemarken.

Bijeneters - foto: Sjors Streur

In mei kregen wij de eerste meldingen binnen dat de bijeneters weer waren teruggekeerd op hun broedplaatsen van vorig jaar in zowel Limburg als Zeeland. Heuglijk nieuws natuurlijk. Via regionale vogelaars kregen wij een overzicht binnen van de geschatte aantallen en het stadium waarin later in het seizoen de broedgevallen zich bevonden. Vanaf eind mei en begin juli was het duidelijk dat de jongen gevoerd werden. Ook bleek er net over de grens in Duitsland op de bekende broedplaatsen weer bijeneters voor te komen. De weersomstandigheden waren voor de bijeneters en hun evt. aanwezige jongen zeer goed, zodat het broedsucces nu gegarandeerd moest zijn. Een reden om in het zuiden van het land de bekende locaties te bezoeken en veelbelovende plaatsen, waar wij meldingen van waarnemingen van bijeneters hadden ontvangen, af te zoeken.

Op 20 juli hebben wij de eerste locatie bezocht met toestemming van de beheerder. Na niet al te lange tijd werden de eerste bijeneters waargenomen. Bijzonder was dat er al een vliegvlug jong zich ophield tussen een groepje bijeneters.
Voor Nederlandse begrippen kunnen wij dit vroeg in het seizoen noemen. Meestal vlogen de voorgaande jaren de jongen op het eind van de maand juli of begin augustus uit. De aanhoudende zonnige, warme en vooral droge weersomstandigheden zullen ongetwijfeld van invloed zijn op het vroeg uitvliegen van de jongen. Op deze zeer grote locatie zijn tal van geschikte wanden en wandjes aanwezig die als nestlocatie kunnen dienen. Ook de onoverzichtelijkheid van het gebied maakt het moeilijk om het juiste aantal broedparen vast te stellen. Uit onverwachte hoek kregen wij de hulp van een overvliegende sperwer. Tien alarmerende bijeneters werden waargenomen. Toch houden wij het aantal broedparen op deze locatie op vier stuks maar het zouden er dus meer kunnen zijn.
Bijzonder vreemd was om een man en een vrouw in het gebied tegen te komen. Daar het gebied afgesloten is en er geen toestemming wordt afgegeven aan wie dan ook was dit natuurlijk erg vreemd. De beide personen werden hierop aangesproken en zijn toen ook inderdaad van het terrein afgegaan. Dit geeft wel weer aan dat sommige personen alles in het werk stellen om toegang te verkrijgen tot een gebied. Dat dit niet getolereerd wordt is vanzelfsprekend. Bijeneters hebben een grote aantrekkingskracht op “vogelaars en fotografen”. Dat dit onwenselijk gedrag een verstorend effect heeft op de aanwezige broedvogels, schijnt deze personen niet te deren.

In de middag zijn wij doorgereisd naar het Duitse grensgebied. Op één locatie werden er drie bijeneters waargenomen. Daar er echter werkzaamheden werden uitgevoerd, hebben wij deze locatie na een uurtje weer verlaten. Een lokale werknemer wist ons wel te vertellen waar de nestlocatie zich bevond, zodat wij wel met zekerheid van een broedgeval kunnen spreken. In de avond hebben wij een locatie bezocht waar volgens meldingen bijeneters zouden moeten voorkomen. Deze werden door ons echter niet waargenomen, zodat wij niet met zekerheid van een broedgeval kunnen spreken.

Bijeneters - Foto: Ruth en Eugène

Op zaterdagmorgen werd een bezoek gebracht aan twee locaties, waar de voorgaande jaren wel eens bijeneters hebben gebroed. Helaas troffen wij de vogels niet aan. Tot besluit van ons bezoek nog even naar een locatie net over de grens in Duitsland. Ook hier troffen wij de vogels niet aan.
Besloten werd om de terugreis te hervatten. Totdat uitgerekend op dat moment een berichtje binnen kwam van een lokale vogelaar uit een bepaald gebied. Deze wist te vermelden dat hij via een melding waarschijnlijk nog een broedlocatie had ontdekt. Deze hebben wij ook nog maar even bezocht. Inderdaad vlogen hier minimaal twee bijeneters rond. Doordat de melder van de waarneming een dag later weer naar de locatie was afgereisd om meer zekerheid over de aantallen bijeneters te krijgen, zag hij maar liefst 6 bijeneters waaronder een paar jongen bij elkaar zitten in een boom. Dus moet er op deze locatie naar alle waarschijnlijkheid twee broedparen hebben gezeten.

In de provincie Zeeland was het paartje bijeneters weer aanwezig op de nestlocatie van vorig jaar.
Half juli kregen wij de melding binnen dat er geen activiteiten van bijeneters meer werden waargenomen rondom de nestlocatie. Waarschijnlijk is dit broedgeval mislukt. De oorzaak is op dit moment niet bekend maar te zijner tijd zal de locatie bezocht worden en dan weten wij meer. Aan de weersomstandigheden zal het in ieder geval niet liggen of gelegen hebben.

28-12-2017 Bijeneter nieuws

Wij hebben het jaarverslag Bijeneters Duitsland van 2017 ontvangen. Evenals vorige jaren heeft het bestand weer een toename laten zien. Ondanks, dat ook in Duitsland er geen optimale weersomstandigheden waren, is het totaal aantal broedgevallen gestegen tot ongeveer 2500 broedparen. Het merendeel van de broedparen kwamen dit jaar weer voor in Beieren, Baden Württemberg, Rheinland Pfalz en Sachsen Anhalt. In deze deelstaten is de populatie stabiel tot iets beter. In Hessen, Nordrhein Westfalen en Brandenburg waren minder broedgevallen. Conclusie is dan ook dat zuidwest- en oost Duitsland tot nu toe de voorkeur hebben. Buiten deze kerngebieden zien wij dan tot nu toe ook geen duidelijke toename van het aantal broedparen.

In Engeland kwamen dit jaar 3 paren Bijeneters tot broeden. De laatste jaren kwamen hier nu broedparen voor. Het begint er dus op te lijken dat evenals Nederland ook hier de Bijeneter weleens een jaarlijkse broedvogel kan worden.

Het complete jaarverslag Bijeneters Duitsland is hier te lezen.